تاریخ هنر ایران

بخش دوم

هنر ایرانی از پیروزی اسلام
پیروزی انقلاب اسلامی

هنر در اولین دوره پس از ظهور اسلام

معماری

نیاز به انجام اعمال آیینی، انجام نماز پنج بار در روز و نیاز به جمع آوری در محل، تجربه نه تنها به عنوان یک ساختمان نماز، بلکه به عنوان مرکز همه فعالیت های جامعه اسلامی، عوامل مورد نظر بود ایجاد سریع مساجد در ایران پس از معرفی اسلام. در مقایسه با کاخ های ساسانی، اولین مساجد ساختمان های ساده، ساخته شده با تکنیک های محلی و مواد. متأسفانه هیچ یک از این مساجد تا کنون باقی نمانده است، اما مورخان ارزش آنها را به دست آورده اند؛ به علاوه علاوه بر محل برگزاری پنج نماز روزانه، دوره های خود را در گرامر، فلسفه و حتی علوم غیر مذهبی علاوه بر این مسجد مرکز جلسات سیاسی و اجتماعی بود که طی آن مردم اطلاعات سیاسی، نظامی و اجتماعی دریافت کردند و مشکلات روزمره را مورد بحث قرار دادند. بنابراین مسجد به تدریج بخشی از زندگی مردم شد، و درهای همیشه برای مردم باز می شود! هر مسجدی دارای حداقل یک کتابخانه، یک اتاق سرویس آب، یک کلینیک و حتی یک غذای عمومی بود. با توجه به این توابع، سطح ساختمان ها به تدریج افزایش یافت. اولین مساجد در ایران از قرن هفتم، ساختمان های کامل بودند که ساخت و ساز آنها هزینه های زیادی را به همراه داشت؛ با توجه به سنت های ایرانی باستان، در واقع، جزئیات معماری دکوراسیون و زیور آلات بسیار گران بود. اما با وجود این، مساجد طرح ثابت نداشتند.
به طور کلی، در قرن های اولیه دوران اسلامی، در ایران سه نوع مساجد ایجاد شد:

1) مسجد کوهستانی، یا یک اتاق یا یک اتاق مربع که توسط یک گنبد متوقف شده است، بر اساس مدل معابد آتش سوزانی ساخته شده است.
2) مسجد صلیبی ساده با حیاط باز، به سبک Iwan-e madaen؛
3) مسجد با سالن نمازخانه در فضای باز و بازی ها در طرفین؛ این نوع به سبک عربی شناخته شده است.
با این حال، این سه نوع در یک زمان کوتاه منقرض شده اند. در طول قرن اول اسلام در ایران، بسیاری از مساجد بر اساس سبک های معماری و مدل های ساسانی ساخته شده اند که با توجه به الزامات دین اسلام مطابقت دارند. به عنوان مثال، یک منطقه شستشو اضافه شد (برای تمیز کردن)، یک کفش پوشیده شده (برای ورود به مسجد و شرکت در مراسم مذهبی، نیاز به پاکسازی کفش های خود است). تقریبا هیچ ردی از این مساجد باقی مانده است، گرچه داستان هایی که در متون تاریخی گزارش شده اند، زیبایی و دکوراسیون های شگفت انگیز خود را بیان می کنند. در آن زمان در ایران هنوز هم معماران بسیار ماهر قادر به استفاده از سنت ها و روش های معماری ساسانی بودند. به همین علت، تا قرن های 13 و 14، ساختمان ها بر اساس این سبک ساخته شده اند، و به عنوان مدل برتری برای ساخت هر ساختمان جدید در نظر گرفته شده است. دو قدیمی ترین مساجد که از قرن اول به قدم گذاشته شده اند، مسجد فهرج، یک شهر در نزدیکی یزد هستند، اما ویژگی های اصلی آن به دلیل ترمیم و بازسازی های متعددی که طی قرن ها رخ داده است را از دست داد. و Tatarkhaneh Damghan که خوشبختانه تا اندازه قابل توجهی حفظ شده است، شکل اولیه آن است.
Tarikhaneh به قرن هشتم رسیده است. ساختمان اصلی، علیرغم داشتن چندین ویرانی در قرن های گذشته، که تا حدی بازسازی شده است، کاملا نابوده شده است، تا جایی که در آن می توانیم اشکال اصلی را تشخیص دهیم. این طرح شامل یک حیاط چهار طرفه با پورتیکس های متقاطع در داخل است که با قطر حدود 3,5 متر قطر 2 متر قطر دارد. این گیاه، به رغم سادگی آن، بسیار زیباست و مسجد می تواند یکی از اولین ساختمان های قابل توجه اسلام باشد. ساختمان، با وجود نماد عظمت و عظمت، به طور کامل در سبک ساسانی و با مواد زمان ساخته شده است. ترتیب شعاعی، اندازه آجر قرمز و نوع ستون ساختمان را مشابه کاخ های ساسانی می سازد، نمونه ای از نمونه در نزدیکی دامغان نمونه ای است. با این حال، در آن، نوآوری ها، به عنوان مثال، آرک تقریبا اشاره شده است، که برای اولین بار در این دوره ظاهر شد معرفی شده است. علاوه بر این، در ساخت و ساز آن، با پیروی از مدل ساسانی در طرح و روند ساخت و ساز، الزامات مذهبی جامعه مسلمان مورد احترام قرار گرفت. این شکل ساختمان، به جای روش های مواد و ساخت و ساز است که اثر قوی را تحویل می دهند، که بخشی از آن از نیازهای آیینی و مذهبی حاصل می شود: مسجد نیازی به سازمان و آموزش های پیچیده و خاص ندارد ساختار هماهنگ و به سادگی. این نوع معماری اهمیت زیادی برای مصالح ساختمانی ندارد، که می تواند سنگ یا آجر، و نه مهارت و تکنیک معمار باشد. در آن، بیش از هر چیز دیگر، شما می توانید انعکاس روح هنرمند و نیروی معنوی که او را هدایت می کند را ببینید. این جنبه از برداشت اجتماعی و مذهبی موجود در جامعه متولد شده است. در تیریکهه، جنبه های اسلامی و وجدان با یکدیگر مخلوط شده اند و این به عظمت و عجیب و غریب واقعی معماری ساسانی، روح کمال و افتخار اسلامی در دیدگاه خداوند افزوده شده است. طرح مسجد به عنوان یک گیاه عرب شناخته شده و علاوه بر دیوار در جهت کعبه - که به نام دیوار قبره که در آن میراب وجود دارد - شامل سه ردیف پارک موازی با دیوار قیلا، یک ردیف از فریم ها که شامل دو دیوار جانبی به سالن نماز بزرگ است و دیوار در مقابل قیبلا، در نزدیکی مسجد شمالی قرار دارد. در مرکز حیاط باز است که در آن وفاداران مستقر هستند زمانی که تعداد آنها بیش از ظرفیت سالن اصلی است.
دامغان طیرخانه، مسجد جمعه نین و بسیاری از مساجد دیگر که تا قرن ها تا زمان زندی ساخته شده اند، همان ساختمان های عربی ایرانی هستند. از سوی دیگر، مساجد یزد، اردستان و شوشتر اشکال را تغییر داده اند. در 1936، اشمیت در شهر ری، بنیادهای یک مسجد بزرگ را که به دستور خلیفه المهدی ساخته شده بود، کشف کرد. و در 1949 R.Ghirshman در Shush پایگاه های ساخته شده با آجر، از ستون های مسجد عربی، بدون portico در سمت راست و طاقچه کشف شده است. احداث بزرگ مسجد شوشتر جمعه به دستور خلیفه عباسی در قرن سوم قرن دهم آغاز شد و پس از یک مکث بین 1119 و 1126، طی خلافت الرمس هاشم، به پایان رسید. شکل فعلی برخی از تفاوت ها را با اصل اصلی دارد. طرح اصلی در واقع توسط یک اتاق مستطیلی بزرگ ساخته شده در سنگ ساخته شده بود، که در آن پنج ردیف از ستون های پشتیبانی وجود داشت. این مسجد بر اساس طرح اولیه بازسازی شده و سقف گنبدهای کوچک استوار است که روی ستون های ضخیم ساخته شده از آجر استوار است. مناره زیبایی او در دوره جالاییرید مطرح شد. همه این مساجد دارای یک گیاه عرب هستند، اما نوعی از ساخت و ساز ایرانیان است. امروزه این مساجد ناپدید شده اند تا صحبت کنند، به استثنای مسجد بزرگ نین که از قرن بیست و یکم، مسجد دماوند و مسجد ویکیل شیراز، که در آن گیاه عرب است، اما نما از معماری ساسانی الهام گرفته شده است حیاط و آرک های اشاره شده دومین نوع مساجد ایرانی براساس مدل معابد آتشین ساسانی ساخته شده است، هرچند چهار فروند از آن به گونه قابل توجهی تغییر کرده اند.

مساجد با معماری کاملا ایرانی

در ابتدا مساجد ایرانی ساده بودند. به طور کلی این ساختمان های چهارگانه زاویه دار به مساجد تبدیل شده است که شامل ساختمان هایی با چهار بازی می باشد که در آن ورودی به قبرستان توسط یک دیوار بسته شده و در مرکز آن قرار گرفته است. فضای عمومی یک حیاط بزرگ بود. مسجد یزد نمونه ای از آن است. این مساجد به طور عمده در حومه شهرها ساخته شده است. حتی امروزه در شهر بخارا نمونه هایی از این نوع مساجد وجود دارد: یک بازی بزرگ در جهت قلبا و یک فضای مجاور بزرگ که در آن وفادار با ایستادن در جهت قبر، نماز می گذراند. این واقعیت که ایرانی ها پس از تبدیل شدن به اسلام، ساختمان های مذهبی قبلی را به مساجد تبدیل کردند، کاملا طبیعی بود. قدیمیترین مسجد این نوع تا کنون شناخته شده است مسجد چهار وجهی ایزدخست در منطقه فارس است که هنوز هم وجود دارد. این مسجد به شکل یک حیاط چهار طرفه با ورودی دیواره در جهت قلبا و یک طاقچه به آن تزئین شده است. در کنار آن یک انبار و گنبد بالای سقف چهارگوش ساخته شده است. دیوارهای جانبی که نازک تر از دیوار روبروی قلب هستند، عملکرد بسته شدن ورودی های دو طرف را دارند. در مقابل حیاط چهارم یک حیاط کوچک ایجاد شد، تقریبا نیمی از آن، با دو ورودی، یک بزرگ در طرف مقابل به qibla و دیگری در سمت چپ مسجد. از آنچه گفته شد، واضح است که ایرانی ها با ساختن اصلاحات چندگانه ساختمان های موجود را به مساجد تبدیل کرده اند؛ در مناطق شرقی کشور مساجد با پرستایل، در غرب، مساجد مجهز به quadriporticus با گنبد و در جنوب، مساجد با peristyle در کرخه، که با راهروهای گسترده پوشیده شده با ستون های استوانه ای و با گنبد قرار داده شده در مرکز ایجاد شده ساختمان. با این حال، این مساجد با توجه به سنت های معماری منطقه ای قدیمی ساخته شده است.
در مناطق مرکزی ما نمونه های مختلفی را می بینیم که تقلید از سه نوع ذکر شده را نشان می دهد. به عنوان مثال، در شهر محمدیه، واقع در شرق اصفهان، دو مسجد با پرستایل کرخه وجود دارد، یعنی با یک گودال بزرگ و یک گنبد مرکزی. و در Neyriz، در منطقه فارس، یک مسجد با پرستایل وجود دارد. بعدا چهارمین نوع مسجد ساخته شد که حاوی پرستایل، سالن نماز و گنبد بود. این نوع شناسی از قلعه ساسانی که در فیروزآباد واقع شده است، حاصل می شود. همچنین مسجد روز اردبیل در همان مدل ساخته شده است. مهمترین نوع مسجد و گسترده ترین آن، با چهار پورتیکوس یا کاخ مسجد با ایوان است.

مسجد غرفه یا چادر تاق

مسجد با چهار آرک ساخته شده بر اساس مدل معابد آتش سوزانی. معابد آتش سوزی شامل یک پلت فرم بزرگ بود، طراحی شده برای جابجایی بیشترین تعداد افرادی که در مرکز آن یک غرفه بود، در تمام چهار طرف باز شد، که در آن آتش روشن شد. پس از تبدیل ایرانیان به دین یهودیت اسلامی، غیرمسلمانان در ساخت مسجد همان عناصر را حفظ کردند، و تنها تغییرات جزئی و تغییرات اندک را ایجاد کردند. در عمل، فضای بزرگ، یعنی پلت فرم، باقی ماند، اما غرفه به سمت پایین حرکت کرد، با یکی از طرفها در جهت قلبا قرار گرفت. در این سمت، پس از آن که آن را به هم متصل کردید، یک جاذبه به جا گذاشت که میرآب را در آن قرار داد، در حالی که این پلت فرم به حیاط مسجد تبدیل شد. هنگامی که لازم بود فضای بیشتری برای وفاداران به دست آورد، نمک به نام شبستان در اطراف آن ساخته شد. حتی امروزه در برخی از مساجد، پلت فرم سنتی معابد آتش سوزی را می بینیم. در میان مساجد غرفه ما می توانیم مثال های زیر را شامل شود: مسجد جمعه اردستان، نطنز، ساوه و قم؛ مسجد تروق و مشهد (شکل 22)؛ مسجد جمعه گلپایگان، مسجد برسیان، مسجد جمعه بروجرد و اصفهان؛ مدرسه حیدریه در قزوین، مسجد جمعه در ارومیه.
تمام این آثار در غرب ایران واقع شده است. آنها همه مینا بودند و یا بعدا اضافه شدند. به عنوان مثال، مناره مسجد آردستان چندین بار اضافه شد؛ حتی مناره جمعه مسجد جمعه، احتمالا بعدا به آن افزوده شد و یا پس از تخریب آن دوباره بازسازی شد. قدیمی ترین مسجد این نوع، مسجد جمعه زوارعه است. نمونه های دیگری نیز وجود دارد که در آن غرفه به دیوار چیلا، مانند مسجد طوورق، مسجد مشهد و بسیاری از مساجد در شمال خراسان و ترکستان، متصل نیست. در اغلب این مساجد، مناره ها بر روی دیوار یا در مقابل آنها ساخته می شوند، در حالی که در مساجد گلپایگان و برسیان، آنها بخشی از غرفه هستند و بر روی خط ستون ساخته می شوند. در مسجد گلپایگان، مناره در بنیاد در جهت جنوب غربی واقع شده است، در حالی که در آن برسیان، در پشت ساختمان قرار دارد.
این مساجد در زمان های مختلف ساخته شده و در بعضی موارد زمان بین تاریخ ساخت سالن چهارگانه و زمانی که دیگر اجزای مسجد اضافه شده است بسیار طولانی است. به عنوان مثال، در مسجد گلپایگان و مدرسه هیداریه قزوین، ساختمان اصلی بسیار قدیمی است، در حالی که سالن نمازخانه یا اتاق اطراف حیاط در دوره قاجار (1787-1926) ساخته شده است. این دوره زمانی در مسجد جمعه اصفهان کم است. در مسجد باستانی یزد، غرفه در مرکز حیاط واقع شده است، به این معنی که شکل اصلی معبد آتش را حفظ کرده است. در این صورت آن را در چهار طرف باز است، بنابراین مسجد ندارد mihrab. بدون شک این مسجد یک پرونده استثنایی است اما شاهد مثال نمونه ای از استفاده و تبدیل ساختمان های مذهبی باستانی به مساجد است. نماد اصلی این مساجد، گنبد ساخته شده در چهار قوس است.
ساختمان های دیگر و بناهای تاریخی بر اساس این مدل ساخته شده اند مانند مأموریت های نسل امامان یا مقبره های پادشاهان و افراد معروف که بعدا در قسمت مقبره ها و مقبره ها مورد بحث قرار می گیرند.

مساجد با ایوان

ایوان یک عنصر معماری معمول در شرق ایران است. Arsacids در طول سلطنت خود (1493 - 1020 BC) این سبک را نیز در مناطق غربی کشور گسترش داد. در ابتدا ایوان احتمالا یک قفسه بسیار بزرگ یا عرض اتاق بود که به تدریج گسترش یافت تا عنصر اصلی معماری آرشیو و بعد از دوره ساسانی باشد. ایوان با وجود گسترده در آثار معماری آرشیو و ساسانی، در مناطق شرقی ایران، در ساخت مساجد در دوره اسلامی به ندرت مورد استفاده قرار گرفت. تنها نمونه موجود در مناطق شرقی کشور، مسجدی جمیر نوریز، نزدیک شیراز، در جنوب ایران است.
آندره گدار استدلال می کند که دلیل عدم گسترش مساجد با ایوان در منطقه شرقی ناشی از روح انسجام است که به هنر ایران نفوذ می کند. به نظر او، در طول قرن های طولانی پادشاهی های ارسا سید و ساسانی، این سبک در ساخت خانه های مردم عادی مورد استفاده قرار نگرفت و جزء منحصر به فرد کاخ های سلطنتی و نخبگان بود. مسجد نیریز، که تاریخ ساخت آن به 952-3 رسیده است، دارای یک طرح غرفه است، با این تفاوت که در عوض غرفه چهار چرخه، iwan در کنار دیوار چیلا ساخته شده است، در حالی که عناصر دیگر اضافه شده است بعد.
آندره گودر بقایای برخی از مساجد قرن یازدهم در شهر بامیان را پیدا کرده است. این شهر توسط Mongol Chengiz در 1203-4 نابود شد. مساجد دارای یوان و حیاط جلوی آن با دیوارهای کوتاه بود. اندازه یکی از این iwans 3 × 6 متر است، و در واقع یک توده بزرگ یا اتاق باز در دو طرف است. با گذشت زمان، این iwans به تدریج بزرگ شد، به عنوان مثال اندازه گیری iwan مسجد Zuzen 13,5 × 37,9 متر است. این مسجد ساخته شده از دو iwans، یکی به سمت دیگر و یک حیاط است که در بخش شرقی آن ساخته شده است چند ساختمان ثانویه ساخته شده است. نمونه های دیگری از این نوع مسجد عبارتند از: فروید، سبزوار و نیشاپور. ویژگی های مساجد شرق ایران، ایوان بزرگ و عجیب و غریب است که گنبد را جایگزین می کند، در حالی که این نماد مساجد، مأموریت ها، زیارتگاه ها و مکان های نماز در خراسان، تیباد، تربت جام، تروق و مکان های دیگر مسجد چهار ایوان، که بر اساس مدل چهار مدرسه ایوان ساخته شده است که معماری مذهبی ایران را به خود اختصاص داده اند، بوسیله گسترش و تکامل مساجد با یک ایوان تکامل یافته است. در مورد مساجد سوم نوع، یعنی مساجد با یک حیاط، تنها دو نمونه در نزدیکی شهر نین واقع در منطقه اصفهان واقع شده اند که تاریخ ساخت آن به قرن دهم یا یازدهم می رسد. یک مثال سوم به نام مسجد کوهپه شناخته شده است که در جاده بین اصفهان و نین واقع شده است، اما تغییرات در ساختمان در طول سلطه مغول، بسیاری از آنها را تشکیل دادند که شکل اصلی وستیو را پاک کردند.
با این حال، این مساجد را می توان به عنوان نمونه ای از ایران مرکزی در نظر گرفت، که بر اساس مدل اصطلاح ایوان کرخه از دوران ساسانی ساخته شده است. آنها به شکل یک کابین بزرگ پوشیده شده اند، که در مرکز آن استوانه ای است که توسط یک گنبد متصل شده است.

چهار مسجد یوان و مدرسه حیاط مرکزی

اکثریت شرق شناسان که تحقیقات و مطالعات در مورد آثار تاریخی انجام داده اند، استدلال می کنند که منشاء چهار مسجد چهار ساله به دوران سلجوقی می رسد. قبل از اینکه آندره گدار این پایان نامه را با دلایل معتبر نشان داد، اعتقاد بر این بود که چهار مسجد یوان از چهار مدرسه به 4 ایوان مهاجرت می کنند و بنابراین نظرات متفاوتی در مورد اینکه کدام کشور، به ویژه سوریه و مصر، جایگاه منشا این سبک معماری
کریسول کوروزول، شرق شناس آمریکایی، در یک گزارش منتشر شده در 1922، استدلال کرد که پایان نامه ای که توسط ون بورچم به منظور بررسی سوریه به عنوان کشور مبدأ چهار مدرسه ایوان اشتباه گرفته شده است؛ منشاء طبق نظر او مصری است و به قرن چهاردهم می رسد. این به این دلیل است که ساخت نخستین مدرسه ایوان چهارم ایوان، که به نام نصیریه نامیده می شود، در 1306 تکمیل شد، در حالی که اولین مدرسه چهار نفره مصری، به نام زهیره، در 1266 به پایان رسید و در همین سال شروع به کار کرد.
این محققان تلاش خود را برای شناختن هنر اسلامی صرفا از کشورهای عربی، محدود به دانش معماری اسلامی ایران و عدم توجه به معماری اسلامی بین النهرین محدود کردند. آندرو گدار در 1935، بقایای چهار مدرسه ایوان را در خراسان پیدا کرد. این ساختمان به سفارش خواجه نصام الملک ساخته شده است. گدار تاریخ ساخت مدرسه در اطراف 1089 را تأسیس کرد. این یکی از چندین نامزدی بود که در قرن یازدهم در سراسر ایران بوجود آمد.
پیش از بحث درباره منشاء این مسجد مدرس یا دیگران، که به عنوان مساجد معمولی ایران شناخته شده اند، که تداوم هنر ایران را برای بیش از یک هزاره مشخص کرده اند، باید به طور مختصر بناهای تاریخی و کاخ های چهار ایوان را ذکر کرد.
آیوان، نه در قالب زمانی که در زمان ارشاد (149 aC-257) در شهرهای هاترا و عاشور دیده می شد، بلکه به عنوان یک فضای در مقابل ورودی، با پشت بام بر ستون ها، در پایان قرن پانزدهم قبل از میلاد ظهور یافت در آپادانا داریوش بزرگ، ابتدا در شهر شوش و سپس در تخت جمشید. سقف بسیار بالای آپادانا (در حدود 18-20 متر) نمی تواند توسط یک قوس که توسط یک گنبد متوقف شده است ایجاد شود. قوس شناخته شده و گسترده در مناطق غربی و جنوبی ایران و در میان سومریان بوده است. هیچ نمونه ای از یک ساختمان پرستایل از دوره پیش از ارسطی در مناطق شرقی کشور باقی مانده است، اما تصور نمی شود که سبک حیاط و یا پرستایل، بدون هیچ گونه عناصر اولیه، اختراع آن دوران بود. این به این دلیل است که اردشیدی، در دوران هخامنشیان و حتی در سلطنت سلجوقی ها، عشایر در مرز ایران بوده و خانه های آنها فقط از چادر تشکیل شده است. بنابراین باید پذیرفت که در حال حاضر در زمان هخامنشیان و یا حداقل در سال های اخیر سلطنت خود، ساختمان هایی با پرستایل در شرق ایران و خراسان وجود داشته است. با این وجود ممکن است که ابعاد آنها بطور قابل توجهی کمتر از قلعه های آرشیو کشف شده در هاترا و عاشور باشد.
در دوران ساسانی و در پایان پادشاهی ارشاد، آیوانهای بالا بسیار گسترده بودند، که اغلب در ورودی قصرها مانند قصر آراکسرکس در شهر فیروزآباد ساخته می شد. یک نمونه از ایوان حتی بیشتر از کاخ آراکسرکس، Iwan-Madeen در Ctesiphon ساخته شده توسط Shapur I، همچنین به نام Khosrow I. دوره سلطنت Shapur من نشان دهنده نقطه عطفی برای مطالعه چهار ساختمان iwan. اولین بنای این نوع در واقع آن زمان در شهر بیساپور در منطقه فارس ساخته شد. روم قیرشمان بزرگترین کاخ را با چهار ایوان کشف کرد که حیاط آن به یک اتاق گنبد تبدیل شده بود. او می نویسد: "عرض اتاق از یک درب به درب جلو از متر 37 است، با این وجود قسمت هایی که در آن دیوارهای مجاور درب های ورودی واقع شده اند، در هر طرف متر از 7,5 متر است و این باعث می شود که عرض داخلی سالن به 22 متر کاهش یافته است. بنابراین به احتمال زیاد این بخش توسط یک گنبد پوشیده شده بود و چهار بخش باریک دیگر شامل اتاقهایی بودند که توسط یک سقف پوشیده شده بودند. " بنابراین چهار بخش ذکر شده، یا چهار iwan، به طور معمول باید سقف استوانه ای داشته باشد. با این حال، آندره گدار، با توجه به اندازه پایین تر از قطر گنبدهای ساسانی، این را قبول نمی کند که در آن زمان گنبدی با قطر 22 متر ساخته شده است، زیرا اندازه گیری قطر گنبدهای کشف دوره های ساسانی به شرح زیر است: گنبد Firuzbad از 16,10 متر است، قصر شیرین از 16,15 متر است، قصر Firuzabad از 13,50 متر است و قلعه Sarvestan از 12,80 متر است. در عین حال، با توجه به ابعاد Iwan-Madaen که عرض داخلی آن 25,65 متر است، طول 42,90 متر و ارتفاع حدود 68 متر، پایان نامه آندره گودر ناگزیر مورد سوال قرار گرفته و در نتیجه آن تایید کرد که توسط Ghirshman در گنبد و چهار ناحیه کاخ بیساپور پیشرفت کرده است. از سوی دیگر اندازه گیری گنبد چهار کاخ ایوان و کاخ های ساسانی تقریبا بعد از معرفی اسلام در ایران، به خصوص در زمان سلجوقیان، که دوره ی رنسانس معماری معتبر ایرانی است، ساخته شده است - همیشه ثابت باقی مانده اند. بزرگترین گنبد ساخته شده در دوران سلجوقی، مسجد جمعه قزوین است که قطر آن 15,20 متر است.
در عمل، هیچ ساختمان با ایوان شناخته نمی شود، هر دو مسجد و مدرسه، قدمت قرن اول دوران اسلامی است، به جز مسجد باستانی نین در روز جمعه، که سالن و معراب آن بر اساس چهارچوب سبک غرفه که دارای حیاطی در سمت شمال با ایوان است که از قرن بیستم تشکیل شده است. این iwan، در حال حاضر بازسازی شده است، در مقایسه با زمین حیاط، بسیار متفاوت است، برخلاف بسیاری از موجوداتی که در سطح زمین قرار دارند یا در هر صورت در پلتفرم پایین. در مواجهه با این ایوان و در نمای سالن، اولین بازی تقریبا کمی بالاتر از سقف سالن است، اما این به شکل ایوان نیست. اگر ایوان در ساخت مدارس و مساجد ایران از قرن پنجم به قرن 11th، بدون شک آن را قبلا بخشی از ساختمان های ساخته شده قبل از این دوره بود. این توسط خرابه های کاخ کشف شده توسط دانیل شلومبرگر در منطقه بازار لشکری ​​در افغانستان نشان داده شده است. این یک قصر چهار ساله است که به زمان محمود غزنویید (999-1011) میرسد. از آنجا که منشاء یوان متعلق به منطقه خراسان بزرگ است، شاید همین امر نیز در رابطه با کاخ های سامانی ها قابل تشخیص باشد. تحقيق انجام شده توسط گدار در خزانه خرداد خراسان در خراسان به وضوح نشان داد که چهار ايوان در چهار طرف حياط مرکزي واقع شده اند. کسی که در کنار کیلبلا نصب شده بزرگتر از دیگران بود و عرض پایه دو طرف نشان داد که کوچکتر هستند. یکی در جلوی کیلبلا کوچکترین بود و شکل یک ورودی را داشت.
نهضام خرداد اولین کسی نبود که چهار نفر از آن را داشته باشد. اولین نمونه با این نوع ساختار معماری ساخته شده بود که به سفارش نضمل الملک در بغداد برای شیراز، یکی از مشهورترین عناصر زمان، ساخته شد و نامزدی بغداد نامگذاری شد. چند سال بعد دیگر در شهر نیشاپور برای یکی دیگر از نامهای یوویینی ساخته شد. و بعدا دیگران در شهرهای بصره، اصفهان، بلخ، خارگارد، هرات، توس، موزوس و غیره ...
ساخت این نوع مدارس در زمان نور الدین، فرماندار سنی سوریه و فلسطین به این دو کشور و سپس از طریق صلاح ad-din ayyubi به مصر ادامه یافت. در آن زمان، برنامه و طراحی ساختمان مدارس تا کنون به هم پیوسته بود: یک حیاط مربع با چهار ایوان، تقریبا دو تا دو. در پشت iwans، از اندازه های مختلف و اندازه، ساختمان های دیگر ساخته شده است به عنوان خوابگاه دانشجویی استفاده می شود. می توان استدلال کرد که در مصر، جایی که همه چهار حوزه سنی به رسمیت شناخته شده و وسیع بودند، هر یک دارای ایوان و بخش های آن است. با این حال، این پایان نامه در مورد ایران، به ویژه برای منطقه خراسان، معتبر نیست، زیرا جمعیت آن به طور کلی شیعیان است. در واقع، دعوت المامون به امام علی بن موسی آرره (ع) به سوی مشهد به سوی شیعیان منطقه آرام شد. علاوه بر این، در خانه های دانشجویان دینی، خانه های دانش آموزان مذهبی در داخل حیاط و در هر دو طرف ایوان ساخته شده اند، در حالی که در مدرسه سلطان نصر در مصر، در پشت آیوان و در ساختمان های مدرسه قرار گرفته اند. مدارس دیگر با ایوان پس از دوره سلجوقی ساخته شده اند و در میان آنها دو تا دو برابر متقارن بوده اند. مدرسه Mostansariyeh بغداد (1235) 6 iwan را به طور نامتقارن در دو طرف حیاط اندازه 26 × 63 متر قرار داده بود، در حالی که چهار حیاط مدرسه ایوان مربع (یا تقریبا) بود. مدرسه صالحیه در مصر (1243) تنها با 2 iwans مجهز به یک راهرو بود؛ علاوه بر این، حضور چهار اعترافات سنی در مدرسه، حتی در مصر، به تاریخ بسیار دور تبدیل می شود، یعنی تقریبا تا قرن سیزدهم.
نضامیه اصفهان، همچنین یک چهار نفره، توسط پیروان فرقه اسماعیلی از تنفر از نضمل الملک آتش گرفت. ابن اثیر یزری، مورخ و مورخ عرب (بعضی ادعا می کند که او یک ایرانی عربی است)، مسجد جمعه اصفهان را توصیف می کند: "این مسجد شامل یک حیاط وسیع بود، در طرف جنوب ساختمان یک ساختمان بود با گنبد و نام نهضل الملک بر روی کاغذی که بر روی یک ماده ضد آتش قرار گرفته بود، حکاکی شده بود. "در طرف حیاط سلول هایی برای صوفی ها، اتاق خواب، کتابخانه ها و دیگر اجزای مسجد عباسيان وجود داشت. یکی دیگر از مورخان به نام المفروزی، در کتابی که در 1031-1032 در تاریخ شهر اصفهان نوشته شده است، عناصر مسجد را به طور کامل شرح می دهد. بنابراین آنچه که سوخته و نابود شد، بخشی از مسجد بود. از یک کتیبه در شخصیت های کافیک در یکی از درب های بنای یادبود یاد می شود که در آن سال آتش سوزی و بلافاصله پس از مسجد و قطعات آن بازسازی شد. در همان سال، فرم اصلی عبادی به چهار ایوان تغییر یافت. و بنابراین می توان تصور کرد که درست پس از آن ساختمان به ساختار با چهار iwans شد و عملکرد یک مسجد مدرسه. دو دلیل برای حمایت از این نظر وجود دارد: اول این است که حیاط از همان سبک سلجوقی است؛ و دوم این است که فاصله زمانی بین آثار دکوراسیون درب ورودی (تقریبا 1123) و بازگرداندن ایوان شرقی بسیار کم است که می توان آنها را معاصر دانست.
بنابراین می توان نتیجه گرفت که در 1123، زمانی که چهار iwans به ساختار مسجد اضافه شد، ساختمان های دیگری از این نوع، شاید کوچکتر از اندازه، احتمالا نزیه وجود داشته باشد. نماد شرقی مسجد از زمان بازسازی ساختمان تا امروز تا کنون باقی مانده است، در نتیجه حفظ سبک سلجوقی دست نخورده باقی مانده است. نمای جانبی سمت جنوب نیز در همان سبک است، اما در دوران Uzun Hasan آن را با کاشی های سفال آبی شیشه ای پوشانده شده است. بعد از آن، آیوان ها از طرف شمال و سمت غرب ترمیم شده اند، در حالی که نمادهای اتاق بین ایوان نیز از سبک سلجوقی است.
با تشکر از وجود دو عنصر "ملی" و کاملا ایرانی و یا استفاده از غرفه چهار چرخه و حیاط چهارچرخ با چهار iwans و به لطف عملکرد دوگانه خود، مسجد و مدرسه در یک مجتمع مسکونی -Madrasa با چهار iwans به سرعت در مناطق دیگر ایران گسترش یافت. پنج سال پس از سوزاندن مسجد جمعه اصفهان در 1137، چهار مسجد ایوان از زاویه ساخته شد و پس از آن مساجد دیگر در مناطق مختلف دیگر نیز ساخته شد.
در خراسان، که در منطقه منشاء ایوان محسوب می شود، مسجد با دو ناحیه گسترش یافته است: محل اصلی در سمت نشان دهنده جهت قیلا و دیگری در سمت شمال است که در مقابل قبر است. نمونه هایی از جمله مساجد زوزان و فوراداد هستند. گسترش مساجد مدرسه با چهار ایوان در مناطق شرقی به طرز بسیار آهسته اتفاق افتاد و با تفاوت زمانی در حدود سه قرن در مقایسه با گسترش آن در مناطق جنوبی رخ داد. قدیمی ترین مسجد بی بی خانم در سمرقند است که در 1406 ساخته شده است. پس از آن، می توان مسجد گوهر شاد را در مشهد، که قدیمی ترین مسجد مدرسه در کل منطقه خراسان است و به 1419 می آید، اشاره می کند. اوج گسترش مساجد مدرسه چهار ایوان در خراسان و مناطق ترکستان به وسیله دوره تیموریور نمایان می شود. تاریخ نشان می دهد که تامرلان پس از پیوستن به شیراز، مردم 200 را در بین معماران، کارشناسان دکوراسیون و هنرمندان گرفتار کرد تا شیوه زندگی خود را در سمرقند با زیبایی بیشتری به اجرا در آورند. اصول معماری و هنر در آن زمان در شیراز گسترده بود . حتی معمار آرامگاه تامرلان از اصفهان آمد و آن را در زمان سلطنت تامرلان خود ساخت.
مسجدها، مدرسه ها و کاروانسراهای خراسان طی قرن ها تغییرات زیادی نداشته و تفاوت های زیادی با نضیه خارگارد وجود ندارد. با این حال باید یاد داشته باشید که در مدارس زمانی که محور اصلی قیلا بود، آیوان از آن طرف بزرگتر بود و در این صورت نقش مسجد را در نظر گرفت و در آن نیز اغلب یک میرآب وجود داشت، در حالی که دیگر ایوان به عنوان ورودی مورد استفاده قرار گرفت. در طول دوره قاجار، ورود به مسجد مدرسا در داخل ایوان قرار نگرفت، اما در یک راهروی پشتی یکی از آنها، به استثنای یوان قلب، و به طور کلی از یک طرف و خروج از دیگر. درنتیجه، ایوان با فرض یک عمل آیینی (نماز جمعی و دیگران) گسترده تر شد. زمانی که مدرسه و مسجد در یک مجتمع واحد متحد نشدند، تمام مجسمه ها از اندازه یکسان بودند، مانند مدرسه timurid خارگارد و شاهد سلطان حسین اصفهان مسجد مدرسا.
البته این گونه مدرسها، اگر چه نمونه عالی معماری مذهبی ایران، تنها نوع مدرسه نیستند. در حقیقت، دیگران با حیاط های مربعی در اطراف اتاق ها و بدون ایوان و حتی برخی از آنها که از خانه های معمولی متفاوت نیستند، وجود دارد. هنوز در خراسان و در مناطق فراتر از مرزهای آن، نوعی دیگر از آثار دینی دیده می شود، از یک اتاق مربع پایین تحت پوشش یک گنبد، با ایوان بسیار بلند. این بناها به طور کلی برای مأموریت های مهمان اختصاص یافته است. مسجد مولانا زین آد-دین در شهر تایل آباد، مسجد قالی در تربت جام و مسجد طوقه است. بعضی از این ساختمان ها تغییرات مهمی را متحمل شده اند، از جمله می توان به مأموریت سلطان محمد خدابنده در سلطانیه، امام معصوم (عج) و عالیهان در همدان اشاره کرد. این آثار تاریخی، که توسط گنبد های بسیار بالا شناخته می شود و به سایر قسمت های ساختمان تسلط دارند، می تواند به عنوان یک دنباله دار از چهار آشیانه در نظر گرفته شود. مقبره سلطان محمد خدابنده نیز برای یکی دیگر از ویژگی های منحصر به فرد است: گنبد اولین در جهان است که در دو لایه ساخته می شود.
کاروانسراگلی (یا ربات)، اگرچه آثار مذهبی نیست، باید از دیدگاه نوع شناسی معماری مسجد مدرسا وارد شود. آنها با حضور چهار iwans مشخص می شوند، اما آنها همچنین با بسیاری از بخش ها و اجزای دیگر مجهز شده اند. بعضی از آنها مانند مساجد، در حیاط مرکز مربع، چهار ایوان، دو تا دو متقارن، با یک سری از اتاق ها در یک طبقه، گاهی اوقات حتی در دو طبقه، در هم آمیخته اند. در برخی از ساختمان ها، مانند کاروانسراهای رباط کریم، اتاق ها به طور مستقیم به حیاط باز می شوند؛ در دیگران، مانند کاروانسراهای رباط شرف، در مقابل اتاق یک راهرو است که به عنوان یک چتر نجات عمل می کند. در مجتمع مدرسه و کاروانسراهای شاه سلطان حسین در اصفهان که شامل دو ساختمان جداگانه اما متصل است، در قسمت مدرسه، ایوان در جهت قلبا یا یکی در مقابل طرف جنوبی ساختمان، منجر به سالن می شود کاپولار، یعنی سالن نماز، در حالی که در هر دو طرف، اتاق کنفرانس، دفاتر، خدمات بهداشتی و منطقه وضوح وجود دارد. اتاق ها، ساخته شده در دو طبقه، هر کدام دارای یک گنجه هستند و از پشت یک راهرو به یکدیگر متصل می شوند. هر اتاق دارای یک بالکن کوچک در مقابل ورودی است که منجر به حیاط می شود، در حالی که اتاق های کاروانسرای بدون گنجه می باشند. کاروانسرای در قسمت شرقی دارای حیاط باریک و مستطیلی است که در واقع به عنوان پایدار استفاده می شود. مدرسه و کاروانسرا با یک فضای شبیه یک کوچه متصل می شوند. تمام اتاق های مجتمع دارای یک درب دوم است که در این کوچه باز می شود. از کوچه وارد بازار می شوید که در سمت شمال ساخته شده است. در مرکز حیاط هر یک از سه بخش، یعنی مدرسه، کاروانسرا و پایدار، یک جریان کوچک آب جریان دارد. در حیاط مدرسه نیز چهار باغ متقارن وجود دارد، در حالی که حیاط کاروانسرا، اگر چه بزرگتر، هیچ کدام از آنها وجود ندارد. در حال حاضر کاروانسرای بازسازی شده و تبدیل به یک هتل بزرگ به نام هتل Abbassi، در حیاط باغ های کوچک شده است.
کاروانسرای دیگر که در جاده بین اصفهان و شیراز واقع شده است، گیاه کاملا متفاوت را ارائه می دهد. این شکل هشت ضلعی دارد در طرفین، علاوه بر چهار iwans متقارن، دو ردیف اتاق وجود دارد، که جلوی آن به داخل حیاط باز می شود، در حالی که آنهایی که در پشت هستند، منجر به یک راهرو بین دو ردیف اتاق می شوند. به احتمال زیاد معمار این کاروانسرائی که در روستاهای ده بید، امین آباد و خان ​​خووره واقع شده بود، یکسان بود. هیچ ردی از کاروانسراهی Deh Bid باقی مانده است، اما چارلز Texier نقشه ای منتشر شده در M. Siroux، Caravanserais d'Iran، Le Caire، 1949 تهیه کرده است. کاروانسراها در کنار جاده ها ساخته شده و با برج های محافظ در گوشه های آنها مجهز شده اند. در طرح کاروانسراهای رباط کریم که تقریبا مربع شکل است، در هر گوشه یک مربع با یک گنبد بزرگ وجود دارد. کاروانسراهای خرناک، که در جاده ی شرق یزد قرار دارد، بر روی همان گیاه ساخته شده است. تاریخ ساخت ربات شرف به سال 1116 و رباط کریم تا پایان قرن دوازدهم رسیده است. در برخی از کاروانسراهای در مناطق کوهستانی و با آب و هوای سرد، حیاط مرکزی پوشیده شده و سطح آن نسبتا کوچک است. کاروانسراهای بسیار بزرگ دارای گنبد بالای ایوان هستند که به عنوان ورودی عمل می کنند، در حالی که کاروانسراهای پوشیده شده از مناطق کوهستانی آن را ندارند. چهار نمونه در جاده بین دماوند و شهر آمل و در جاده بین امامزاده هاشم و پولور (در 3.000 متر بالاتر از سطح دریا) دیده می شود.

مغازه ها و گنبد

در ایران سنت گسترده ای برای ساخت خانه های مقبره یا یادبود برای افراد معروف، هم مذهبی و هم سیاسی بود. این سنت در همه کشورها وجود داشت و به شیوه های مختلف اجرا شد. پادشاهان عموما خانه هایشان را در حالی که هنوز زنده بودند ساخته می شدند، در حالی که این شخصیت های مذهبی پس از مرگشان به خاطر ماهیت معنوی خود جشن گرفته و به یادگار گذاشته شدند. اولین مأموریتی که در ایران پس از معرفی اسلام ساخته شد، یکی از اسماعیل سامانی بود، که بر طبق یک سنت ایرانی باستان در 908، درست قبل از مرگش در بخارا (شکل 23-24)، ساخته شده است. این بنای یادبود یکی از زیباترین و اصلی ترین است. ساختار معماری از چهره تاق است، با چهار طرف دیواره که فضای را محدود می کنند. این پروژه در مناطق خراسان و فراتر از رودخانه ییون و حتی در هند تقلید شده است. این ساختمان مکعب شکل است و هر طرف حدود 10 متر طول دارد. گنبد نیمکره ای سقف را پوشش می دهد، در حالی که چهار گنبد کوچک در چهار گوشه ساخته شده اند، طبق سبک معماری ساسانی. در پایه گنبد، یک راهرو باز است، در هر طرف با ده دهانه انقباض انحصاری که شکل قوس مرکزی را تکرار می کند، مجهز شده است. در گوشه های بالا برخی از شکل های کروی برجسته ای وجود دارد که به شکل دایره ای، مانند خورشید، که در مغازه های پادشاه هخامنشی وجود دارد، به یاد می آورند. در گوشه های بالای قاعده ورودی، نمادهای هندسی ماه و ستاره شمالی به وضوح قابل مشاهده است. دکوراسیون بیرونی، ساخته شده در آجر، بسیار متنوع است. آنها بعدها به عنوان منبع الهام هنرمندان ایرانی مسلمان به کار رفتند. در چهار گوشه از بنای تاریخی، ستون های پشتیبانی بزرگ ساخته شده اند و دیوارها کمی از پایین به بالا شیب دارند تا آنها را نسبت به بلایای طبیعی مقاوم تر کنند. ابعاد دقیق، متناسب و محاسبه شده در تمام جزئیات ساختمان، اگر چه نه زیاد است، یکی از شاهکارهای هنر معماری ایران است.
در میان مأموریت های ساخته شده تقلید، حتی اگر با برخی از اصلاحات، این مدل، ما می توانیم اشاره به مقبره جلال ad-دین حسینی است که در سالهای بعد 250، که در 1153، به Usgan در منطقه Kargand ساخته شده است؛ مقبره سلطان Sanjar در همان سبک در 1158 در شهرستان مارو ساخته شده است که با این حال گنبد کمی بزرگتر و بالاتر و در نهایت از Hushang شاه که در 1431-1436 در Mandù در هند ساخته شده است و اندازه گیری آن آنها بسیار بزرگتر هستند.
مقبره های مکعبی در قسمت های مرکزی، شرقی و شمالی ایران پیدا نشده است، در حالی که قدیمی ترین بنای یادبود به عنوان یک مأموریت در مناطق ذکر شده است، برج چند ضلعی گنبد کبوس که در گرگان واقع شده و در پای کوه البرز، در شمال کشور. ارتفاع برج از زمین 51 متر است، بخش زیرزمینی در حدود 10 متر ارتفاع است. ساختار اصلی برج، استوانه ای است در حالی که گنبد دارای شکل مخروطی است. دو طرف بیرونی دهانه عمود بر زمین از زیر حلقه پایین گنبدی که از آن به شکل استوانه ای داخلی برج شروع می شود، بالا می روند. این فرم آن را زیبایی و در عین حال یک مقاومت خاص می دهد. پایه پایین تر از سیلندر کمی بزرگتر از پایه بالا است و این یک دامنه از پایین به بالا را تعیین می کند که مقاومت بیشتری نسبت به بنای یاد شده دارد. مقبره ای که به Qabus ابن وحمغر اختصاص داده شده بود در 1113 با آجرهای قرمز ساخته شده بود که در آن زمان رنگ قلع و طلا را در بر داشت و هیچ دکوراسیون به جز دو باند با مورب نداشت، یکی از آنها در بالا و دیگری در ارتفاع برابر با 1/4 برج. این داخلی با آجر پوشیده شده و آبی است. بعضی از آجر ها به شکل خاصی ساخته می شوند و با گره های مخروطی گنبد به طرف دو طرف سازگار هستند. این برج توصیف شده قدیمی ترین، بالاترین و زیباتر از مقبره ای شکل 50 ساخته شده در ایران محسوب می شود. ساخت این برج ها با دیوارهای تزئین شده با حکاکی های امدادرسانی ادامه داشت تا زمانی که ساختمان برج بیسوتون در قرن چهاردهم به وضوح تغییر ناپذیر با توجه به دوره و محل ساخت و ساز، به عنوان مثال در Jarkugan، در شرق شهرستان Radkan در 1281 -1301 و در شهر کاشمر در قرن چهاردهم. ستون های گرد با دیوارهای بالا پوشانده شده اند. نوع دیگری از برج با دو ستون ساخته شده است. این سبک با برج قهرمان Jarkugan در رباط ملک آغاز شد و سپس در ساخت برج قلب منار در شهر دهلی هند به کار گرفته شد. برخی از این برجها هشت ضلعی هستند. قدیمی ترین این برج Gonbad Ali در Abarqu است که در 1037 ساخته شده است. برج های دیگر این نوع در قم در قرن چهاردهم و در امامزاده جعفر اصفهان در 1342 ساخته شده اند، اما آنها به اندازه قهوه نیستند. همچنین برج های دایره ای مانند برج Pir-e Alamdar در Damghan و برج لجیم در مازندران وجود دارد که به ترتیب در 1022 و 1023 ساخته شده اند.
برج های دیگر شکل چهارگوشه ای مانند Gonbad Sorkh در مراغه ساخته شده در قرن دهم و قرن هفدهم و مقبره شاهزاده محمد ساخته شده در قرن پانزدهم ساخته شده است. این برجها نه تنها در گیاه، بلکه در بنیاد نیز متفاوتند. برخی از آنها فاقد پایه هستند و در بعضی دیگر پایه ای از پلت فرم مربع یا هشت ضلعی یا دایره ای تشکیل شده است. بعضی از این برجها دارای گنبد بیضی هستند یا فریم های بالا روی سقف و یک گنبد به شکل یک پرده یا چند ضلعی. با توجه به ارتفاع، آنها به طور کلی 10 متر نیستند، گرچه در بعضی موارد، از جمله Menar Sarban در اصفهان، ما به 50 متر می رسیم.
از شکل برج، آثار تشییع جنازه به تدریج تبدیل به ساختمان های چند ضلعی کم، معمولا از طرف 8 یا 16، تحت پوشش گنبد مخروطی یا نیم کره ای. مثلا امامزاده علا الدین جم است که می تواند به عنوان یک شکل و اندازه برابر با یک چهره طاق در نظر گرفته شود. مثال دیگر امامزاده محمد ساری است که دارای گنبدی مشخص است حتی اگر با پایه ای از طرفین 16 شروع شود که در هنگام صعود به بالای آن به وضوح مخروطی می شود. این بناهای تاریخی سبک و ویژگی های معماری دوره ای است که در آن ساخته شده اند و در برخی از آنها ما نابغه های صمیمانه معماران محلی را ذکر می کنیم. به عنوان مثال، برج بزرگ گنبد علی در آبارکو، که به سال 1057 می رسد، با سنگهای بزرگ، خشن و مرتب ساخته شده است. پایه دیوارها با یک moqarnas پیشروی طولانی به پایان می رسد، که تمام آن توسط یک گنبد نیم کره ای با نقطه تیز در مرکز متوقف می شود. برج های دیگر با آجر ساخته می شوند. از قرن یازدهم، سبک نمایه به آجرهای جلا داده شده به عنوان دکوراسیون ساختمان و کارهای پیش ساخته که با طرح های مختلف هندسی غنی شده بود گسترش یافت. در سال های گذشته قرن بیستم، سطوح برج با غربالگری های قابانی که توسط شبکه ای از آجر های پیشانی و لعابی رنگ آبی تعریف شده بود، غنی شده بود که همراه با نوشته های بزرگ کوفی، عظمت بنای یادبود را برانگیخته بود، مانند مأموریت مومن خاتون تا نخجوان در ارمنستان.
از قرن پانزدهم، در پردازش فریم های سقف برج ها، آجرها با کاشی های ممرزیک جایگزین شدند. برجهای شهر مارغه و گنبد سرخ در میان شاهکارهای ساخته شده در آجر در نظر گرفته شده است. برج Gonbad-Sorkh دارای شکل مکعبی با دو آرک دو طرفه در هر طرف بیرونی است که در بالا دارای دو پنجره کوچک است که کاملا با آجر تزئین شده است. سقف توسط یک گنبد نیم کره ای با پایه هشت ضلعی پوشیده شده است. ستون های ضخیم در چهار گوشه و ظاهر کلی این بنای یادبود بازدید کننده مقبره اسماعیل در بخارا. تاریخ ساخت برج، 1148 است، در حالی که برج Gonbad Kabud در 1197 ساخته شده است. هر طرف برج دارای شکل قوس گالوانیزه ای است که با کاشی های ریورونیا آبی پوشانده می شود و یک چارچوب اشاره شده در لبه هایی که در قسمت پس زمینه آبی رنگ است، که خاص آن است. این ترکیب، همراه با ستون های محکم که از فریم پشتیبانی می کنند، به آن قدرت و استحکام می بخشد. در برج های دیگر شهر مارغه، پوشش کاشی های سفید و آبی ارجولیکا به طور موثر با رنگ قرمز آجر مقابله می کند.
از قرن پانزدهم تا کنون، ساخت نوع دیگری از مأموریتی که به نسلهای پیامبر اسلام اختصاص یافت، گسترش یافت. این آثار شبیه کاخ های سلطنتی ساسانی است، جایی که سالن مرکزی، که منجر به حیاطی از طریق ایوان می شود، دارای آرامگاه شخصیتی در مرکز آن است و توسط گنبد کروی بیضی شکل، اغلب در دو لایه قرار گرفته است. سالن از سه طرف به حیاط های مستطیلی متصل است، مانند ساختمان باستانی امداد امام علی بن موسی آرره (ع) در مشهد، مقبره ماسومه (صلح بر او) در قم مأموریت شاهرخ سید امیر احمد از سید میر محمد، سیدالله عابدین حسین و علی بن حمزه در شیراز، حمزه ابن موسی القاسم و حضرت عبدالعظیم حسنی در شهر ری . این آثار مقدس، گنبد های پوشیده شده با آجرهای طلایی یا کاشی های بامبو ساخته شده با طرح های هندسی و عربی (ایزلیمی) و دیوارهای داخلی و سقف های پوشیده شده و تزئینی با کاشی های ممرزیکا و آینه های زیبای زیبا است. چنین تزئینی معمولا از قرن دهم، یازدهم و دوازدهم شروع می شود.
دیگر بناهای یادبود برج های برجسته ای هستند که برای یادبود و جشن مردم معروف استفاده می شود و مناره ها که بسیار متفاوت از یکدیگرند، مانند مینار جم در افغانستان، ساخته شده توسط سلطان آلا الدین غوری به معنی یکی از جنگ های پیروزمندانه اش. تاریخ ساخت مناره به 1150 می رسد و ارتفاع آن تقریبا 18 متر است. این بنای ساخته شده در سه طبقه با ابعاد و اندازه گیری به خوبی اندازه و محاسبه شده است. روی سقف یک اتاق گارد کوچک وجود دارد. هر طبقه دارای قاب شخصی از moqarnas است. تمام سطوح ساختمان با قاب هایی از اشکال مختلف، دایره ای، مستطیلی و بیضی شکل تزئین شده اند، که در داخل آن کارهای گچ بر حسب بسپار انجام می شود که توسط شخصیت های کافیک از هم جدا شده اند. زیبا ترین نقاشی برج شامل متن قرآنی سوره مریم است که شامل کلمات 973 می شود. ظاهر کلی برج، کامل است، اما به نظر می رسد که moqarnas هر طبقه به پایان رسید در سیستم های فروپاشی که دیگر وجود ندارد ردیابی. این مناره بر روی یک سنگ بزرگ در دامنه های کوه ساخته شده است و از آن طرف منطقه Hamun غالب است.
در سراسر منطقه شمال مازندران و دره های دره های کوه البرز در شمال ایران، برج های متعدد با مساجد کوچک که سادگی آن ها را جذابیت خاصی می کند، پراکنده شده اند. زیباترین مناره ها از قرن پانزدهم ساخته شده است. همچنین در مرکز و در جنوب ایران، برج های کوچک متعددی با شکل مخروطی یا هرمی شکل وجود دارد. این ها از بسیاری از بلوک های محدب تشکیل شده اند که در بالای یک مخروط یا هرم قرار دارند. تاریخ دقیق احداث این آثار شناخته شده نیست، بلکه باید از قرن هفدهم به بعد باشد.
از هنر دوران غزنویان در غرب ایران و دوران پیغیث در مرکز و جنوب کشور، آثار زیادی وجود ندارد و یا اثری از آنها وجود ندارد. حتی غزنویدها، مانند سامانی ها و بوییده ها، اهمیت زیادی برای معماری، علم، هنر و ادبیات داشتند. دادگاه آنها مرکز جمع آوری دانشمندان، شاعران و هنرمندان بود. در حقیقت می توان گفت که تولد دوباره فرهنگی و ملی از هنر ایرانی صرفا در دوره صفاری و سامانی نیست، بلکه در زمان سافاریدها آغاز شد و در طول سلطنت سامانیان ها ادامه یافت. در زمان غزنویان و خریدی ها، بسیاری از ابتکارات سیاسی و مذهبی در دو طرف متضاد ایران انجام شد. بعدها، در زمان سلجوقی، رنسانس ادبی و هنری ایران بر سر مرزهای کشور گسترش یافت تا دیگر کشورهای اسلامی، از جمله آفریقا.
فقط خرابه های بازار لشکر باقیمانده از دوران غزنوی در حال رشد بود که در محل تقریبا 14 مربع کیلومتر ساخته شد. در واقع این یک ارگ بزرگ بزرگ بود که شامل یک میدان مرکزی بزرگ، یک ساختمان 12.800، یک حیاط مرکزی بزرگ و برخی حیاط های ثانویه، یک سالن مراسم (با تقلید از تالار آپادانا تخت جمشید و کاخ فیروزآباد)، یک مسجد، یک بازار، خانه های متعدد از چهره های مهم دادگاه، باغ ها، ویلاها، و در نهایت برخی از جریان ها و چشمه ها. این همه پیچیده ای بود که قبلا در محور تک محور طراحی شده بود، نشان دهنده این واقعیت است که گیاهان آنها قبل از شروع کار ساخت و ساز آماده شده بودند. لازم به ذکر است که در این مجموعه، بسیاری از خانه ها و ساختمان ها در چهار سبک ایوان با چهار ورودی مشابه iwan کوچک ساخته شده است. دکوراسیون این مجتمع که شامل گچ بری و نقاشی های نقاشی شده بر اساس سبک ساسانی است، در حال حاضر به طور جدی آسیب دیده است. ساختمان های مسکونی ساخته شده در این مجموعه با چهار ورودی که از نیمه دوم قرن دهم و آغاز قرن یازدهم آغاز می شود، نشانه ای روشن از این واقعیت است که مساجد و چهار مدرسه ایوان قبل از گسترش در سراسر ایران و فراتر از مرزهای آن، در بخش شرقی کشور گسترده شده است.
از زمان حکومت محمود و مسعود غزنوییدی، تنها دو برج باقی مانده، به عنوان برج غنبد القابوس مهم نیستند، اما با تزئینات زیبا ساخته شده اند. آرامگاه قصر آرزلان جازب در سنگبست یکی از بهترین محافل است. بر طبق سبک ساسانی، با گنبد نیم کره ای و یک مناره، ساختمان براساس پلت فرم چهارگوشه ساخته شده است. به احتمال زیاد آن نیز دارای مناره دیگری بود، همانطور که موجود در گوشه ای از بنای یادبود ساخته شده است. سطح آن با کاشی های پوشیده شده و با برخی از moqarnas کوچک وارد قبل از اتاق کوچک ساخته شده در سقف مناره وارد شده است. کاخ دارای ورودی های چهار گوشه ای به سبک ایرانی است؛ شکل مکعب اتاق، زاویه ها را با آرک ها در دو طرف گشوره حذف می کند، از گنبد نیم کره ای که بالاتر از آرامگاه اسماعیل در بخارا است (شکل 25) پشتیبانی می کند. .
در واقع، به استثنای یک برج مأموریت، هیچ چیز از حکومت مسعود باقی نمانده است، اگر چه تاریخ نشان می دهد که او ساختمان های دیگر شبیه به بازار لشکری ​​ساخته شده است. تنها بخشی از مسجد جمعه اصفهان و مقبره امام جمعه یازود یزد از 1037 از دوره بیدیودی باقی می ماند، که سبک معماری آن معماری بزرگ سلجوقی را معرفی می کند. در این ساختمان مساله ترتیب گنبد بر پایه چهار ردیف، بسیار بهتر از سایر آثار اشاره شده تاکنون حل شده است. گنبد کمی کم است، اما گوشه های مکعب ساختمان که نشان دهنده بهبود تکنیکی است، آن را به یک پیچیده چند جانبه تبدیل کرده است. گشتاورهای مثلثی در مقبره اسماعیل درشت و مقاوم هستند. در بنای سنگبانستی آنها بلندتر و در نتیجه کمتر جامد هستند، در حالیکه در مأموریت امام معصوم داوود، راهکار قابل توجه دیگری نیز استفاده شده است. داخلی هر گوشه ای توسط سه قاب شیب دار تشکیل شده است، تقویت شده با نیم گنبد نسبتا عمیق و متصل به دو قاب کمتر از یک چهارم عمیق از گنبد. تمام این عناصر به سمت بیرونی و به سمت بالا و از گنبد حمایت می کنند. این راه حل بسیار ساده و شجاعانه است و در دوران سلجوقی کامل شده و به مبنای مرجع برای ساخت گنبدهای اسلامی تبدیل شده است.
در طول سلطنت پیجیدی، بسیاری از مساجد و کتابخانه ها ساخته شده اند که هیچ ردی از آن باقی نمانده است، همانطور که در حمله مغولان به ایران نابود شد. بر طبق شواهد تاریخی، کتابخانه بزرگ آزندالدوله در شیراز دارای اتاقهای 360 است که هر کدام از آنها شکل، دکوراسیون و سبک است. بیمارستان ها نیز ساخته شده بودند، که از آن استاشی در آثار خود، به ویژه فیروزآباد، سخن می گفت.



سهم
دسته بندی نشده